H AΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ Στυλιανοῦ Ἀλεξίου ‒ Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου ἐκτείνεται σὲ τριάντα χρόνια «μεγάλης φιλίας» καὶ φιλολογικῆς ἐκδοτικῆς ἀλληλεγγύης. Τριάντα ἕξι χρόνια ἀλληλογραφοῦσε ὁ Ἀλεξίου καὶ μὲ τὸν Ζήσιμο Λορεντζάτο, τὸν ἄνθρωπο ποὺ στάθηκε στὸν Τριανταφυλλόπουλο σὰν πατέρας. Μὲ τὸ ὄνομά του ἄρχισε ἡ ἀλληλογραφία τους. Καὶ καταστάθηκε ὡς ἔκφραση ποὺ ὑπερβαίνει τὴν ἀλληλεγγύη αὐτὴ καθὼς καὶ τὴν ὅποια ἀνάγκη ἐπίλυσης ἐκδοτικῶν προβλημάτων, ὡς ἔκφραση πολλῆς, ξεχωριστῆς, ἰδιαίτερης τιμῆς καὶ μεγάλης φιλίας. Ἦρθε ὡς συνέχεια καὶ πλήρωμα τεσσάρων ἄλλων ἀλληλογραφιῶν ποὺ ἔχουν δεῖ τὸ φῶς, τοῦ Σεφέρη μὲ τὸν Λορεντζάτο καὶ τὸν Ἀλεξίου, τοῦ Λορεντζάτου καὶ τοῦ Πρεβελάκη μὲ τὸν Ἀλεξίου. Ἄνθρωποι «ἀπὸ τοὺς ἐλάχιστους ποὺ δικαιώνουν ἀκόμη αὐτὸ τὸν τόπο καὶ τὴν ἱστορία του». Γιὰ νὰ γνωρίσομε πληρέστερα τὸ ἐκδοτικό, κυρίως, ἔργο τοῦ Στυλιανοῦ Ἀλεξίου καὶ τῆς Μάρθας Ἀποσκίτη, ἀνάγκη νὰ γνωρίσομε τὸ ἀντίστοιχο τοῦ Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου. Ἐννοεῖται ὅτι ἰσχύει καὶ τὸ ἀντίστροφο. Τὴν εἰσαγωγικὴ αὐτὴ εὐκαιρία παρέχει ἡ παρούσα ἀλληλογραφία. Δύο «κραταιοὶ» φιλόλογοι-ἐπιμελητὲς νεοελληνικῶν λογοτεχνικῶν κειμένων, τῆς Κρητικῆς λογοτεχνίας καὶ τοῦ Σολωμοῦ ὁ ἕνας, τοῦ Παπαδιαμαντικοῦ ἔργου, κυρίως, ὁ ἄλλος, «σοπορπατοῦν» καὶ νοιάζονται, ἐμπνέουν καὶ ἐμψυχώνουν, στηρίζουν ἰδίως τὶς δύσκολες στιγμές, ὁ ἕνας τὸν ἄλλον. Δημιουργοῦν καὶ λογοτεχνικὸ ἔργο, ἀλλὰ αὐτὸ δὲν τοὺς ἐμποδίζει, ἀντιθέτως μάλιστα, νὰ γίνουν αὐτὸ ποὺ πρέπει νὰ εἶναι οἱ φιλόλογοι, «διάκονοι τῶν κειμένων». Καὶ αὐτό, γιατὶ συνειδητοποίησαν τὴν «τραγικὴ θέση τοῦ νεώτερου ἑλληνισμοῦ», «ὅταν πρέπει ἔργα τοῦ περασμένου καὶ τοῦ δικοῦ μας αἰώνα νὰ ἐκδίδονται “κριτικά”, ὅπως τὰ ποιήματα τῆς Σαπφοῦς!» Ἔχοντας συνείδηση τῆς «τρομερῆς ἀσυνέχειας», ποὺ εἶναι «ἐξίσου σχεδὸν καταστρεπτικὴ μὲ τὴ διχόνοια», κινητοποιήθηκαν ἐγκαίρως καὶ ἀποτελεσματικὰ στὸν ἀγώνα τους νὰ διασώσουν ὅ,τι μποροῦσαν. Αὐτὸ ἔπρεπε νὰ γίνει, στὴν περίπτωση τῆς Κρητικῆς λογοτεχνίας, «πρὶν ἐκλείψουν οἱ ἐλάχιστοι –καὶ πιθανότατα οἱ τελευταῖοι– γνῶστες τοῦ παλαιοῦ κρητικοῦ ἰδιώματος» καί, στὴν περίπτωση τοῦ Παπαδιαμάντη, πρὶν σβήσει «αὐτὴ ἡ ἀγάπη καὶ ἡ αἴσθηση τῆς γλώσσας καὶ τῆς λογοτεχνίας». Καὶ ἀξιώθηκαν νὰ προλάβουν νὰ σώσουν τὰ λογοτεχνικὰ ἔργα ποὺ ἀγάπησαν καὶ εἶχαν ἀναλάβει, νὰ ὁλοκληρώσουν τὸ ἔργο τους. Ἔχουν οἱ ἀλληλογράφοι μιὰ κοινὴ ἀντίληψη τῆς ζωῆς, ὅπως γράφουν, μιὰ κοινὴ ἀγάπη καὶ αἴσθηση τῆς γλώσσας καὶ τῶν λογοτεχνικῶν πραγμάτων, καὶ τὴν ἴδια φιλολογικὴ μέθοδο, τὴ «νεοελληνική», στὴν ἀντιμετώπιση τῶν ἐκδοτικῶν καὶ ἄλλων προβλημάτων. Αὐτὰ ποὺ τοὺς ἑνώνουν εἶναι εὐρύτερα τῶν ἐκδοτικῶν καὶ «γραμματικῶν» ζητήσεων. Τοὺς ἑνώνει μιὰ μεγάλη ἀγάπη πρὸς τὴ λογοτεχνία, τὸ διδακτικὸ ἔργο, τὸ λειτούργημα τοῦ διδασκάλου καὶ τὴ διδασκαλία τῆς λογοτεχνίας. Ἔχουν ἀφήσει κείμενα ποὺ ἀποδεικνύουν τὴ δημιουργικὴ σχέση τους μὲ τὴ λογοτεχνία, τὴν ποίηση, τὴ μετάφραση, τὴν πεζογραφία καὶ τὸ δοκίμιο. Αὐτὸ ποὺ ἀναγνωρίζει ὁ Τριανταφυλλόπουλος στὸν Ἀλεξίου, ἰσχύει καὶ γιὰ τὸν ἴδιο, «ὅτι αὐτὴ τὴ στιγμὴ δὲν ἔχουμε καλύτερο νεοελληνιστὴ ἀπὸ σᾶς, ἀκριβῶς γιατὶ συνδυάζετε τὴ φιλολογικὴ κατάρτιση μὲ τὸ χάρισμα νὰ ἀντιλαμβάνεστε τί εἶναι ποιητικὰ δραστικὸ ἢ ὀρθό. Καὶ αὐτὸ δὲν εἶναι τοῦ καθενός». Φανερώνεται μιὰν ἀκόμη φορὰ ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο λειτουργοῦσε ὁ Ἀλεξίου, ὡς ἀρχαιολόγος, φιλόλογος, ἐκδότης, γραμματικός, ποιητής, ἄνθρωπος: μὲ ὅλο του τὸ εἶναι. Σφραγίζεται ἐκεῖνο ποὺ εἶναι ὁ Ἀλεξίου, ἀλλὰ καὶ ὁ νεώτερος, ἰσάξιος συναγωνιστής του: οἱ κωπηλάτες ποὺ νιώθουν τὰ ρεύματα τῆς θάλασσας, καὶ τῆς ζωῆς. «Ἡ αἴσθηση τῶν πραγμάτων καὶ τῆς γλώσσας», «ἡ ἀγάπη καὶ ἡ αἴσθηση τῆς γλώσσας καὶ τῆς λογοτεχνίας», «ἡ βαθύτατη αἴσθηση τῆς πνευματικῆς πορείας», «ἡ αἴσθηση τῶν χώρων καὶ τῶν μνημείων», «ἡ αἴσθηση τῆς λεπτομέρειας», ἡ «λεπτὴ αἴσθηση τῆς γλώσσας καὶ τοῦ ὕφους», «ἡ αἴσθηση τῆς γλώσσας καὶ τῆς πραγματικότητας», ἀναγνωρίζεται καὶ ἀπὸ τοὺς δύο σὰν προϋπόθεση τῆς γνώσης καὶ τῆς σωστικῆς, φιλολογικῆς, ἐκδοτικῆς δραστηριότητας. Ἡ αἴσθηση αὐτὴ ἦταν συναίσθηση, ὅπως ἀποδείχθηκε. Καὶ δὲν τοὺς διέφυγε τὸ οὐσιῶδες. Ὁ Στυλιανὸς Ἀλεξίου δὲν ἐδημοσίευσε κανένα κείμενο ποὺ νὰ ἀναφέρεται κατὰ κύριο λόγο στὸ πρόσωπο καὶ τὸ ἔργο τοῦ Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου. Ἀντιθέτως τὰ δημοσιεύματα τοῦ Τριανταφυλλόπουλου γιὰ τὸ πρόσωπο καὶ τὸ ἔργο τοῦ Ἀλεξίου καὶ τῆς Μάρθας Ἀποσκίτη εἶναι τουλάχιστον εἴκοσι, μὲ τὰ ἕνδεκα ἀπὸ αὐτὰ νὰ ἀναφέρονται κατὰ κύριο λόγο σὲ αὐτούς. Ἔτσι, μὲ τὴν παρουσιαζόμενη τώρα ἀλληλογραφία τους, ἐπέρχεται ἕνας ἰσολογισμός, ἠθικὸς καὶ πνευματικός, ὄψιμος ἔστω, μὲ τὴν ἀπόδοση τῆς δίκαιης ὀφειλῆς προπάντων στὸν νεώτερο τῶν ἀλληλογράφων, καὶ γιὰ τὴν ὁλόθερμη καὶ ὁλόψυχη ὑποστήριξη καὶ συμπόρευση, τὴ φιλολογικὴ καὶ κριτικὴ συμβολή του στὴν ἐκδοτικὴ ἀποκατάσταση τῶν ἔργων τῆς ἀκριτικῆς, κρητικῆς καὶ κρητοεπτανησιακῆς ποίησης καὶ λογοτεχνίας. Λ. Κ.
2813409247