Η περιοχή στην οποία εκτείνεται σήμερα η επαρχία Πυργιωτίσσης, δεν προσδιοριζόταν πάντοτε με το ίδιο όνομα. Στα διάφορα βενετσιάνικα έγγραφα χαρακτηρίζεται άλλοτε με το γενικότερο όρο Μεσαρά (Messarea, Messara)[1] και άλλοτε με τον ειδικότερο Πυργιώτισσα (Priotissa). Ο τελευταίος θα υιοθετηθεί οριστικά με τον καθορισμό των καστελανιών, δηλαδή των επαρχιών, όπως τις προσδιόρισαν οι βενετοί.
Η αρχαιότερη γραπτή αναφορά του ονόματος της επαρχίας γίνεται σε έγγραφο διανομής του 1212: “Castel Bonifatio con tutte &c. Castel Nuovo e Priotissa de Militie sive Cavallarie 33”[2].
Το 1261 το χωριό Melica (σήμερα Άη Γιάννης) τοποθετείται στη Messarea[3] , όπως και το Chimbachi (Τυμπάκι) το 1390 σε έγγραφο του Δουκικού Αρχείου του Χάνδακα[4].
Ο Cristoforo Buondelmonti επισκέφτηκε την περιοχή το 1415 και σημειώνει στην Descriptio insule Crete: “prope Piriotissam parvum oppidum perveni…”[5]. Επισκέφτηκε, όπως ρητά αναφέρει, την περιοχή Piriotissa. Είναι η μοναδική φορά που το όνομα της επαρχίας καταγράφεται από τους ενετούς σ’ αυτή τη μορφή, που παραπέμπει στη σημερινή εξελληνισμένη Πυργιώτισσα.
2813409247